پاسارگاد

سرزمين پارس زادگاه هخامنشيان بوده‌است. خاندان پارس، كه به رهبري كوروش دوم (كه از ۵۲۹ تا ۵۵۹ پيش از ميلاد سلطنت نمود) در سال ۵۵۰ پيش از ميلاد، بر مادها پيروز شدند. بر پايهٔ سنت، كوروش دوم اين منطقه را به پايتختي انتخاب كرد، زيرا در نزديكي منطقه‌اي بود كه بر ايشتوويگو پادشاه ماد پيروز شد. اين اولين پيروزي، پيروزي‌هاي ديگري چون چيرگي بر ليدي، بابل نو، و مصر را به دنبال داشت. امپراتوري هخامنشي سپس به دست پسر او كمبوجيه (۵۲۲ تا ۵۲۹ پيش از ميلاد) و داريوش اول (۴۸۶ تا ۵۲۱ پيش از ميلاد) استوار و گسترش يافت. از كوروش در عهد عتيق به عنوان آزادي‌دهندهٔ بابل و كسي كه يهودها را از تبعيد بازگردانده ياد شده‌است.

در ۷۰ كيلومتري جنوب پاسارگاد، داريوش بزرگ پايتخت نمادين خود شهر پارسه (شاعري يوناني اين شهر را پرس پليس نام نهاد) را بنيان نهاد. تا هنگامي كه اسكندر از مقدونيه در سال ۳۳۰ پيش از ميلاد امپراتوري هخامنشي را شكست داد، پاسارگاد يك مركز مهم سلسله‌اي برجاي ماند.

در دوره‌هاي پسين، از تل تخت همچنان به‌عنوان يك دژ بهره‌برداري مي‌شد، حال آن كه كاخ‌ها رها شده و از مصالح آن دوباره استفاده شد. از سدهٔ هفتم به بعد، آرامگاه كوروش به نام آرامگاه مادر سليمان خوانده مي‌شد، و به يك مكان زيارتي تبديل شد. در سدهٔ دهم يك مسجد كوچك در گرد آن ساخته شد، كه تا سدهٔ چهاردهم از آن استفاده مي‌شد. اين محوطه توسط مسافرين طي سده‌ها بازديد شده، كه باعث از دست رفتن تدريجي اجزا گوناگون آن گشته‌است.

طبق نوشته‌هاي هرودوت، هخامنشيان از طايفهٔ پاسارگاديان بوده‌اند كه در پارس اقامت داشته‌اند و سر سلسلهٔ آنها هخامنش بوده‌است. نامدارترين سركرده اتحاديه قبائل پارس در نيمه قرن ۷ پ م چيش پيش دوم است كه تا سال ۶۴۰پ م رياست قبائل پارس را در دست داشت. او چيش پيش پور كوروش پور كمبوجيه پور چيش پيش پور هخامنش بود، كه همه‌شان سركردگان قبائل پارس بودند. اگر براي هر كدام از اينها حدود ۴۰ سال در نظر بگيريم، مي‌توان گفت كه در زماني كه پارسها در منطقهٔ پارسواي يادشده در سند آشوري (يعني سال ۸۳۴ پ م) اقامت داشته‌اند، رياستشان در دست هخامنش بوده‌است.